Đurđevi stupovi su manastir koji se nalazi na brdu iznad Novog Pazara, u Starom Rasu. Đurđevi stupovi su jedan od najstarijih srpskih manastira.
Manastir je podigao veliki župan Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a
crkva je oslikana oko 1175. godine. Ktitorski natpis Stefana Nemanje u Đurđevim Stupovima iz 1170/1171. godine je jedan od retkih spomenika toga
doba koji je datiran, a predstavlja važno svedočanstvo o počecima naše pismenosti. Manastir je uvršten u Svetsku kulturnu baštinu i pod zaštitom
je UNESKO-a. Manastir postoji već preko 845 godina, a od toga je 300 godina u ruševinama i obnavlja se. Danas je manastir velikim delom obnovljen.
U manastiru žive 4 monaha i 2 iskušenika. O posebnom značaju manastira, pored starih biografskih tekstova, govori i izuzetan položaj manastira
podignutog na samom vrhu istaknutog uzvišenja, kao i osobena arhitektura crkve Svetog Đorđa sa dve kule-stolpa/stupa koji su dali kasniji naziv i
crkvi i manastiru – Đurđevi stupovi. Slično arhitektonsko rešenje, prilično neobično za pravoslavne crkve Balkana, ima još samo dosta manja
Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici, u kojoj su, međutim, oba prednja tornja sačuvana. Stup – predstavlja prostraniji komad obradivog zemljišta
u posedu vladara, vlastele, ili crkvenih institucija, koji su ga neposredno iskorišćavali. Zato se može reći da su stupovi bili deo vlastelinske rezerve,
obrađivan besplatnim radom zavisnog stanovništva. Po pisanju biografa Stefana Nemanje, njegovog sina Stefana Prvovenčanog, manastir je nastao
tako što se Nemanja, dok je bio zatvoren u jednoj pećini, zavetovao da će izgraditi manastir posvećen Svetom Đorđu. Crkva Svetog Đorđa ima
važno mesto u formiranju ove arhitekture, poznate pod nazivom Raška škola, kao građevina kojom započinje ova stvaralačka epoha u arhitekturi
srednjovekovne Srbije. Đurđevi Stupovi su građevina sa nizom arhitektonskih i graditeljskih inovacija u graditeljstvu tog vremena. Tu spadaju
karakteristične kule – stupovi, bočni vestibili, elipsasta kupola, nepravilan oblik oltarskog prostora kao i specifično rešenje centralnog kupolnog
prostora crkve. Od prvobitnog živopisa u crkvi je ostalo veoma malo tragova. Na zapadnom paru pandatifa nalazili su se sveti jevanđelisti Luka i Marko,
između njih Sveta Keramida, a na južnoj i severnoj strani ovog prstena bili su medaljoni sa anđelima. Gornja i srednja zona posvećene su velikim
praznicima i scenama Hristovih stradanja: Sretenje, Krštenje, Duhovi, Vaskrsenje Lazara, Cveti, Preobraženje, Izdajstvo Judino,
Uspenje Presvete Bogorodice, Raspeće i verovatno, Oplakivanje. U donjoj zoni su bili sveti ratnici i poprsja svetitelja. Na potrbušju luka prolaza
iz naosa u pripratu, u posebnim okvirima su se nalazili Sveti Prov, Tarah i Andronik a ispod njih sveti Petar i Pavle. Manastirski konak je izgrađen
2002. godine. Izgradnja konaka je predstavljala ključni trenutak za obnovu manastira. Novi konak je omogućio da se manastir obnovi i u liturgijskom
smislu i da se nakon više od tri veka u njemu opet nađu monasi. Potpuna obnova manastira počela je na proleće 2001. godine
Obnavljanje kula nije urađeno jer ne postoje pouzdani podaci o njihovoj ranijoj visini i načinu završetka

Fotografija: Nina Talić